солнце;

күн чыкты солнце взошло;

күн чыгыш

восход солнца;

восток;

күн чыга или күн тие восходом солнца; ранним утром;

күн чыгардын алдында перед восходом солнца;

күн батты солнце зашло;

күн баткандан кийин после захода солнца;

күн кызылын ала батты примета солнце село, захватив свою красноту (т.е. закат был чистым, что предвещает хорошую погоду);

күн батыш

заход солнца;

запад;

күн жак или күн жүрүш или күн жүрүш жагы юг;

күн жүрүштө на юге;

күн жүрүш жактан южной стороны;

күн тоо-тоонун башына тие когда солнце только-только ещё касается верхушек гор;

күн абада толгондо, түш абыдан болгондо фольк. когда солнце небе станет полным, когда наступит точно полдень;

күн тийбес жер место, куда не доходят солнечные лучи;

күн тийбес жерге бактырып фольк. заботясь лелея (букв. воспитывая там, куда солнце не попадает);

күн тийген жердин баарысы весь мир;

день;

күн өттү иш бүттү день прошёл хорошо (букв. день прошёл дело кончилось);

эки күн два дня;

эки күнү течение двух дней;

отуз күнү течение тридцати дней;

бул күнү этот день;

биз үчүн кырк күнү той бер жана кырк күнү оюн кылгын фольк. устрой нам пир на сорок дней игры на сорок дней;

он төртү күнү четырнадцатого числа;

экиси күнү жөнөймүн отправлюсь второго числа;

ошол эле күнү тот же день;

мындан төрт күнү илгери четыре дня тому назад;

күнү бүгүн вот сегодня;

күнү бугүн да даже сегодня; по сей день;

күнү бүгүнгө чейин вплоть до сего дня;

күнү бүгүнкүдөй

как сегодняшний;

перен. свеженький;

күнү кечээ вчера; именно вчера;

кечээ гана күнү только вчера; не дальше как вчера;

оң күн счастливый день; день, предвещающий удачу;

улуу күн или чоң күн великий день (пятница);

атка минип оң күнү, аттаныпсыз чоң күнү фольк. сев на коня счастливый день, ты двинулся путь великий день;

жума күн

пятница;

перен. то же, что жуманын кадыр түнү (см. кадыр

бир күнү или бир күн или күндөрдүн бир күнүндө однажды, один прекрасный день;

качсак да, бир күн өлөбүз фольк. хотя убежим, (всё равно) когда-нибудь умрём (трусость не даст вечной жизни);

күнүгө или күндө каждый день, ежедневно;

күнүнө на каждый день;

козу ордуна союшу күнүнө бирден тай болчу фольк. на убоину на каждый день вместо ягнёнка был жеребёнок;

күнү-түнү или күнү-түн или күн-түнү или южн. түн-күн или күндүр-түндүр днём ночью, днями ночами, круглые сутки;

күнү-түндүк өмүр жизнь за одни сутки;

баш күндөн или баш күнтөдөн давних времён, издревле;

чын баатырдын адаты, баш күндөн келген санаты фольк. (это) обычай истинного богатыря, издревле идущий пример;

күнүн течение одного дня;

күнүн барып, күнүн келет он один день съездит (поедет возвратится);

Ошко күнүн барып келиш кыйын Ош трудно за один день обернуться (поехать возвратиться тот же день);

кысырактын кырк байтал, күнүн баарын сойдурду фольк. он приказал один день зарезать сорок яловых кобылиц;

жыл маалына күн жетти исполнился год;

күндөн күнгө каждым днём; что ни день, то...;

эмгек күнү трудодень;

жумуш күнү рабочий день;

адам күнү человекодень;

время, времена; эпоха;

күнүндө күркүрөгөн своё время он гремел (был славен);

күн кетип калды южн. время прошло;

погода;

күн ачык погода ясная;

күн жаап турат идёт дождь;

күн бүркөлүп, ачылып турат переменная облачность;

мезгил-мезгили менен күн жаайт временами осадки;

күн селдеди дождь немного утих;

мезгил кыш, күн аяздуу время зимнее, погода морозная;

(ср. өмүр оокат, тиричилик, турмуш) жизнь;

балыктын күнү көл менен, жигиттин күнү эл менен погов. жизнь рыбы (связана) озером, жизнь молодца народом;

күнү бүтүп, суусу түгөндү его дни сочтены;

жетимчилик күнүн өз башынан кечирген он испытал муки сиротской жизни;

күн көр- жить, существовать;

күнүмдү көрбөй калайын! чтоб мне не видеть солнца (если я...)

өз күнүн өзү көргөн он жил самостоятельно; он от других не зависел;

өз күндөрүн өздөрү көрүп жүрүштү они сами находили себе пропитание; они не были на чьём-л. иждивении;

өлбөстүн күнүн көрүп жүрөт он голода не умирает, но сыт не бывает;

көрөр күнү или көрөйүн деген күнү предстоящая ему жизнь; то, что ему придётся испытать жизни;

менин дагы көрөйүн деген күнүм бар мне тоже хочется ещё пожить на белом свете;

көрөр күнүм, ичер суум бар экен оказывается, ещё поживу на белом свете;

көрөр күнүн көрө албай, көмүлүп жатып калат фольк. он не проживёт определённого ему века, будет похоронен;

көрөр күнүң ушул вот это твоя участь (на другую не надейся);

менсиз көрөр күнү жок без меня он не может существовать;

күн көрсөт- дать возможность жить;

ал сага күн көрсөтпөйт он тебе не даст жить, он тебя со свету сживёт;

күн өт- или күн өткөр- жить, проводить жизнь;

кез келген жерде күн өттүм жил где попало;

чала тоют күн өткөрүп ведя полуголодное существование;

күн тартиби повестка дня;

күн тартибине коюлду поставлено на повестку дня;

күндөгүдөй как всегда, как обычно;

күндөгүдөй үйлөрүнө тынч алып отура алышкан жок они не могли спокойно, как всегда, сидеть дома;

күнүң тууду твоё солнце взошло; пришло твоё время (наслаждаться, быть счастливым); пришло твоё счастье;

ал убакта күчтүүнүн күнү тууп, карылуунун карды тоюучу то были времена (экономически) сильных, сыты были могущественные;

эл башына күн тууса, эл жараткан эр келет фольк. когда наступает счастливое для народа время, появляется молодец по нраву народу (т.е. героя порождает время);

күн өтүп кетти поразил солнечный удар;

күн какты изнурена, истощена (от. жары, гл. обр. лошади);

күн сал- мечтать чём-л.;

күлүккө күн салгыча, байталга бак берсин погов. чем мечтать скакуне, лучше пожелать кобыле счастья (т. чем увлекаться одним скакуном, лучше следить за всем табуном);

күн салдыр- или күн салгыз- быть поставленным зависимость от кого-чего-л.;

сага күн салдырып (или салгызып) койдум поставлен зависимость от тебя;

андай болбогон күндө противном случае;

күн карама

(южн. күн батыш) подсолнечник;

двуличный;

күнү кеткен

разорившийся, обедневший;

потерявший положение обществе;

күндүн чыкканы менен батканындай не подлежит никакому сомнению (букв. как восход заход солнца);

күнүн көр- пользоваться благами чего-л.;

малдын күнүн көрүп жатам живу тем, что мне даёт скот;

аттын күнүн ал көрдү конём пользовался он (получал от коня выгоду);

күмүштү жыйган сен болдуң, күнүн көрдү алты арам фольк. серебро накопил ты, благами его воспользовались шесть негодяев;

балаңдын күнүн ким көрөт? кому на радость будет твой сын?

балдарыңыздын күнүн көрүңүз живите вашими детьми (живите всем тем, что они вам доставляют);

көрөр күнүм ласк. ребёнку) солнышко моё, надежда моя;

иий, күнүңдү көрөйүн! ласк. ребёнку) ой, радость ты моя!;

катуу айтып жиберген күндөрүм да болот случается со мной, что грубо скажу;

күлө, турган күн барбы! где же там смеяться!; до смеха ли!;

күндөн калды он подавлен; он подавленном настроении;

күнү түштү дат. он стал нуждаться в..., он попал зависимость от...;

күнүң түшпөйт элекке стих. ты не будешь зависеть от сита (не будет нужды просеивать);

күнүбүз ошого эле түшүп калган жок свет на нём не клином сошёлся; он не свет окошке;

башына күн түштү на него свалилась беда;

ат башына күн түшсө, ооздугу менен суу ичет; эр башына күн түшсө, өтүгү менен суу кечет погов. свалится беда на коня, он удилами воду пьёт; свалится на молодца беда, он через воду сапогах переходит (разнуздывать некогда, снимать сапоги некогда);

кайра жаар күн болуп фольк. богатыре) грозным видом;

дүйнө күн! (или дүйнөгүн!) увы!, как жаль!;

моминтип калдым, дүйнөгүн! стих. увы! остался таком вот положении!;

күндүн кызылы лучи заходящего солнца;

күндүн кызылы менен батсын! проклятие чтоб не дожить ему до ночи!;

тан күнү см. таң

таңда күнү см. таңда;

күндүн мурду см. мурун

демейки күн см. демейки;

каран күн см. каран

айы-күнү см. ай

аттуу күн см. аттуу